«محمدعلی قاسمی» در این نشست اظهار کرد: به نظر بنده پیشینه و  جریان‌شناسی شعر استان ایلام به دو دوره قبل از انقلاب و بعد از انقلاب قابل تقسیم است.  ادبیات ایلام در دوره قبل از انقلاب به  سرآمدان و سردمداران شعر قبل از انقلاب استان ایلام به دوره افشاریه بازمی‌گردد،  زمانی که شاعرانی مثل شاه منصور و خان منصور با خلق آثاری با موضوع غنایی و طبیعت گرایی آثار گرانقدری را بر جای گذاشته اند که زمان به زمان و سینه به سینه روایت شد تا زمانی که این آثار الان در دست ما است.

مناجات و طبیعت گرایی، اساس ادبیات شعری ایلام قبل از انقلاب

وی گفت:  بعد از این عزیزان به مرحوم غلامرضا خان ارکوازی می‌رسیم که ایشان با منظومه هایی که در موضوع هجویات و مناجات داشتند خدمات ارزشمندی را در حوزه زبان و در حوزه ادبیات بر جای گذاشتند.

شاعر مجموعه «برانگیخته با عشق» تصریح کرد: ادبیات آن زمان بیشتر مبتنی بر شعرهای هجایی یا منظومه هایی که بعضا در قالب داستان یا در قالب دل‌مشغولی هایی که سراینده نسبت به خود و طبیعت داشته اند سروده‌ شده اند ، بر این اساس ادبیات شعری دوران قبل از انقلاب دو موضوع اساسی داشت که بخشی از آن را مناجات و بخشی از آن را طبیعت‌گرایی بود.

این شاعر ایلامی ادامه داد:  از این منظر ما شاهد تحرک و تحول چندانی در حوزه شعری بر اساس معیارهای  ادبیات کلاسیک نبوده ایم حتی می‌توانیم بگوییم که شاعران ایلامی یا شاعران حوزه زبان کردی جنوب یا کردی ایلامی قبل از انقلاب نسبت به قالبهای شعری یا موضوعات شعری آگاهی و یا تبحر چندانی نداشته‌اند و بیشتر قالب های شعری آن دوران قالب مثنوی بود.

از غلامرضاخان ارکوازی تا غلامعلی باوانه و میرنوروز

قاسمی تصریح کرد: اما هرچه که از نظر زمانی جلوتر می آییم می‌بینیم که تلنگرهایی در رابطه با شعر کردی ایلامی شنیده می‌شود. حتی هم گفته می شود که  همزمان یا هم دوره با مرحوم «غلامرضا خان ارکوازی» آقای «غلامعلی باوانه» بود که تاکنون تنها موفق به جمع آوری آثار این شاعر شده ایم اما متاسفانه فعلا چاپ نشده است.

شاعر مجموعه شعر «فراگاه»  تصریح کرد: «میر نوروز» که از شعرای  استان بوده در حوزه جنوب فعالیت داشته و هم  بر زبان لری و هم فارسی تسلط داشته و  دیوان ایشان هم توسط علاقمندان به حوزه شعر و ادبیات جمع‌آوری شده و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است و  شاعران دیگری هم داریم که متاسفانه آثار آنها فعلا به صورت مجموعه یا مکتوب درنیامده است.

بنیانگذاران شعر کلاسیک در ایلام

شاعر مجموعه‌ی «نام تمام کشتگان یحیی است»  تصریح کرد:  ما در دوره پهلوی شعرایی را داشتیم که سرودهای آنها تک صدایی بوده  و تحول چندانی نداشته اند که علت آن عدم پیگیری از سوی خود شاعران و  عدم زمینه سازی مناسب برای ورود به بحث ادبیات نوین کلاسیک بوده است. از شعرایی که آثار آن‌ها در نشریات معروف آن زمان چاپ شده است می توان به دکتر دکتر ایرج خالصی و آقای خسروی پور اشاره کرد اما تحول ادبیات نوین استان به دوران بعد از انقلاب بر می گردد که با ظهور آقای عبدالجبار کاکایی با راه اندازی شعر انجمن شعر فارسی نمایان می شود  خود این امر باعث می‌شود آقای کاکایی در جریان شناسی ادبیات استان یک پویایی را به نمایش گذاشت و در آن مقطع حضور  ظاهر سارایی،  بهروز یاسمی،  عبدالحمید یعقوبیان ،  حبیب الله بخشوده ، سیروس اسدی ، هوشنگ کاکایی و   آفاق شوهانی باعث بنیانگذاری شعر آکادمیک در استان شدند.

وی ادامه داد: این افراد  در قالب های غزل رباعی مثنوی اشعار خود را می سرودند و ما شاهد پویایی شعر فارسی در استان بودیم کم کم نفرات دیگر هم  اضافه می شوند و این انجمن پویایی خاصی  به خودش گرفت.

قاسمی گفت:   جلیل صفربیگی ، عبدالحسین رحمتی، علی ادیب،   علیرضا خانی،  داریوش همتی،  مهرداد محمدیگ علی محمد محمدی و در حوزه جنوب ،  نبی احمدی  هوشنگ کاکی و  بعدها آقای محمد ناصری  و  مرادی در این حوزه  طبع آزمایی کردند.

جلیل صفربیگی، محمدرضا رستم پور و حسین شکربیگی تاثیرگذار در جریان سازی شعر ایلام

وی ادامه داد: ما در این نسل چهره هایی مانند  جلیل صفربیگی ، حسین شکربیگی و  محمدرضا رستم پور در پویایی شعر ایلام با در جریان سازی شعر ایلام تاثیر گذار بودند و توانستند با موفقیت در جشنواره ها و مسابقات استانی و کشوری جریان شعر ایلام را به کشور بشناسانند.

 شعر ایلام در دهه ۷۰ به عنوان شعر غرب کشور شناخته شد

این شاعر ایلامی تصریح کرد: در دهه هفتاد   شعر ایلام در جریان سازی ادبیات کشور تحت عنوان شعر غرب کشور شناخته شد و درون مایه شعری در آن زمان بیشتر ادبیات جنگ بود و بعضاً تغزلات عاشقانه یا موضوعات اجتماعی هم به ندرت در این اشعار دیده می‌شد و در این حوزه پویایی شعر ایلام روز به روز بیشتر می شد و خیلی از صاحب نظران و شاعران معاصر نسبت به توانمندی شعرای ایلامی اذعان داشتند و در مصاحبه ها، مقالات و نوشته های خود به قدرتمندی شعر شعرای ایلام مهر تایید زدند،  که مکتوب این اظهار نظرها در رسانه های آن زمان ثبت و ضبط شده است.

 ادبیات ایلام در دهه ۸۰ متوقف شد؟

شاعر مجموعه «برانگیخته با عشق» ادامه داد:  نظر شخصی بنده این است که در دهه ۸۰ دچار یک توقف در حوزه ادبیات  شده‌ایم که ریشه این توقف به اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ برمیگردد  که استان ایلام هم به نوبه خود از آن متاثر شد موضوعات سیاسی ، قضیه انتخابات،فضای باز سیاسی دهه ۷۰ از سال ۷۶ به بعد باعث شد که ذائقه مردم ایران نسبت به ادبیات تغیبر کند و بیشتر به سوی آثار منتشر شده در حوزه ادبیات سیاسی،  موضوعات روز بروند که احساس می کردند فضا باز شده است و بخشی از خواسته هایشان را در متون ادبیات سیاسی بیشتر می توانند پیدا کنند در این زمان آقای جلیل صفربیگی توانست در قالب رباعی  به پویایی شعر استان کمک شایان توجهی داشته باشد .

از ابتکار جلیل صفربیگی در قالب رباعی تا تولد هانا و شعر سپید

وی گفت:  جلیل صفربیگی با هنجارشکنی که در درون مایه قالب رباعی انجام داد رویه ای را پایه گذاری کرد که درون مایه قالب رباعی را  از ساحت خاص فلسفی و یا حوزه جهانشمولی به موضوعات احساسی ، عاشقانه، اجتماعی و طنز تغییر داد.

قاسمی با بیان اینکه  افرادی مانند داودیان، در اوایل دهه ۶۰ از طریق حضور در  انجمن‌های شعری،  گام های موثری  را برداشتند، تصریح کرد: شعر کردی کلاسیک یا نزدیک به مدرن در دوران ما، شامل چهره های شاخص ،مانند عبدالجبار کاکایی بعدها ظاهر سارایی ، عبدالحمید یعقوبیان و حبیب الله بخشوده است که این افراد در یک زمان اما به ترتیب نسبت به پویایی شعر کردی تلاش انجام دادند و بعدها تشکیل انجمن شعر کردی هانا باعث شد که این حرکت به یک جریان تبدیل شود و این جریان در اعتلای زبان کردی جنوبی گام های موفقی را در پی داشت. رهاورد و محصول انجمن ها نا تربیت شاعران و  تولید آثار که جزء سرمایه های معنوی ما در حوزه ادبیات زبان کردی هستند است.

وی تصریح کرد: در دهه هفتاد چهره هایی مانند فرهاد شاهمرادیان و  بعدها محمدرضا رستم پور در حوزه ادبیات کردی کلاسیک با نگاه تازه و بدیع وارد عرصه شدند و آثار ارزشمندی را تولید کردند،همزمان که رو به جلو میرویم با تبلور شعر فارسی ، شعر کردی هم شاهد تحولات شد شعر سپید که در آن مقطع زمانی بنا بر تجربیات اولیه که دوستان داشتند از جمله علی فیلی ،  مصطفی بیگی توانستند به صورت حرفه ای در این زمینه کار کنند می توان به  محمد مرادی و حسین شکربیگی اشاره کرد و  این حرکت باعث شد که این عزیزان نسبت به تحول آفرینی یا تحرک بخشی در شعرهای سپید کردی آثار ارزشمندی را خلق کنند.

سارایی، بخشوده و محمدرحیمی در پیک ایلام

قاسمی در ادامه گفت: در صحفه ادبی «پیک ایلام» افرادی مانند  سارایی ، بخشوده و  کامران محمد رحیمی در تقویت زبان کردی ایلامی تلاش‌های خوب و مثبتی داشتند  و واقعیت این است که زبان کردی ما تا قبل از شکل گیری انجمن در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی زبان هزلیات و هجویات بود و در واقع قدر زبان مادری خود را نمی،دانستیم در قبل از انقلاب زمان زبان مادری ما مورد تمسخر قرار می گرفت که این یک اتفاق بسیار تلخ بود که با تقویت انجمن شعر و تقویت رسانه در این حوزه ما توانستیم قابلیت های زبان کردی ایلامی را بیشتر از هر زمان و هر مکانی درک بکنیم .

قابلیت های زبان کردی خود را نشان داد/ ضرورت توجه به رسم الخط کردی

وی گفت: بعد از این قابلیت هایی زبان کردی خود را نشان داد و  موجب شد تا اولاً زبان‌شناسان  به بررسی این قابلیت‌ها بپردازند و دوم اینکه قابلیت‌های  زبان کردی ایلامی به ندرت در دیگر زبان ها دیده می شود و  بنده امیدوارم  زمانی فرا رسد که  رسم‌الخط آن در میان جامعه فراگیر شود عموم جامعه ایلام و حوزه زبان کردی با این رسم الخط کردی ارتباط برقرار کنند و ارزشمندی این رسم الخط را درک کنند و  به عنوان یک میراث گرانبها به آن توجه شود.

شعر ایلام ریشه دار است

«محمدرضا رستم پور» دیگر شاعر ایلامی ، نیز در این نشست، اظهار کرد:  شعر ایلام ریشه داراست و گذشته از گنجینه بسیار با ارزشی که در زمینه ادبیات شفاهی داریم و شعرهای ناب و شاعران گمنامی که قرن ها پیش در ذهن و زبان مردم حفظ شده اند ونام‌های درخشانی هم در شعر رسمی کردی داریم.  در  دوران صفویه و قاجاریه آثار خوبی به صورت مکتوب به یادگار مانده است    تا  برسیم به دهه ۵۰ ، تا این دهه ارتباط شعری ایلام فقط با مرزهای جغرافیایی کردنشین بود یعنی فقط کسانی که زبان و شعر کردی را بلد بودند با شعر ما در ارتباط بودند هرچند مستنداتی وجود دارد که حتی در دوره صفویه شعر فارسی داشته ایم در دوره قاجار هم همینطور اما این آثار چنان قوتی نداشته اتد که با آثار فارسی رسمی رقابت یا هم‌نشینی نمایانی داشته باشند برای همین صدای آنها از مرزهای جغرافیایی کرد  فراتر نرفته است.

رگه های حضور شعر ایلام در مجله‌های حرفه ای و تخصصی مثل فردوسی

شاعر مجموعه «از زبان زخم‌ها» گفت :  از اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه رگه های حضور شعر ایلام در مجله‌های حرفه ای و تخصصی مثل فردوسی و… چاپ آن زمان و آن دوران کم کم خود را نشان می دهد در دهه ۶۰ در واقع هم شعر کردی و هم شعر فارسی رونق خود را کم کم به رخ می کشند .

رستم‌پور تصریح کرد: در این دهه کارگاه‌های تخصصی شعر برگزار شد و این قدم های اولیه کم کم تا اوایل دهه ۷۰ پر رنگ تر شدپ اوایل دهه هفتاد دوران طلایی شعر ایران، علی الخصوص رونق شعر فارسی و کردی است و به این دلیل است که شعر کردی ریشه خود را حفظ کرده بود و شاخه های جوان فارسی و کردی با توان بیشتری رشد کردند.

شاعر مجموعه «نام دیگر نیامدن» گفت: اتفاق دیگری که در دهه هفتاد شاهد آن بودیم بالا آمدن شعر کردی و فارسی آن هم به صورت نوین بود، راه‌اندازی انجمن‌ها یکی دیگر از گام‌های موثر در این راستا است که بنده به یاد دارم در اوایل دهه هفتاد انجمن شعری که در ایلام برگزار می‌شد به علت بالا بودن ظرفیت ادبی حتی از استان‌های همسایه هم شرکت می کردند.

رستم‌پور ادامه داد: چاپ نشریه های مختلف مجله‌های ادبی رونق محافل دانشگاهی ، ارتباط گیری  شاعران استان با مرکز کشور کم کم توانایی‌های ایلام را در زمینه شعر با نمایان شدن چهره هایی شاخص  به خوبی به رخ کشید.

وی ادامه داد: شاعران ایلامی با محافل و انجمن های تهران ارتباط خوبی در این دهه برقرار کردند تعدادی از شاعران دانشجوی دانشگاههای معتبر تهران بودند و با محافل آنجا ارتباط برقرار کردند و هم زمان تعدادی نیز که روحیه پر نشاط و پرانرژی ادبی  بالایی داشتند از همین ایلام با شاعران و منتقدان درجه یک مجله‌های تخصصی آدینه و دنیای سخن و ….ارتباط برقرار کردند.

کپی «حنجره زخمی تغزل» را از محمدعلی قاسمی گرفتم

شاعر مجموعه «ضیافت زخم» تصریح کرد: یادم هست در سایه‌ی همین ارتباط‌ها ما که جوان تر بودیم کتاب های کم یاب و ناب شعر روز را از طریق همین بزرگان به دست می آوردیم . کتاب «حنجره زخمی تغزل» را من به صورت کپی از محمدعلی قاسمی گرفتم که از طریق بهروز سپیدنامه وارد جمع ادبی ایلامی‌ها شده بود این کتاب در آن دوره خیلی مهم و کمیاب بود و داشتنش واقعا به پیشرفت غزل ما کمک می کرد و کتاب های زیادی در همین راستا …. به این مهم پاگرفتن کیوسک های مطبوعاتی که ریسک اقتصادی می کردند و نشریات تخصصی را روی کیوسک می گذاشتند باید اضافه شود و کم کم در ویترین این کیوسک‌ها نشریات تخصصی ادبی پرفروشی خود را به رخ کشیدند و باعث استقبال بیشتر دکه های مطبوعاتی از این آثار شد.

دهه هشتاد دهه ثمر دادن شعر و دهه ۹۰ چیدن ثمره های شعری استان

رستم‌پور گفت: کم کم این ظرفیت های شعری نظر مسئولان استان را جلب کرد و در آن زمان مسئولان استانی به دلیل ظرفیت استان  به فکر راه‌اندازی شب شعر افتادند و کم کم شعر، به هنر برجسته استان تبدیل شد.

وی با بیان اینکه می‌توانیم‌ از دهه ۶۰ به عنوان دهه کاشتن نهال تازه ی شعر کردی و نونهال شعر فارسی، دهه هفتاد دهه ریشه دواندن و گسترش شعر و از  دهه هشتاد دهه ثمر دادن شعر و دهه ۹۰ چیدن ثمره های شعری استان یاد کنیم، ادامه داد:  الان در کشور شعر استان شعر تثبیت شده و شناخته شده است در دهه هفتاد یک نوع شعر کردی جدید به وجود آمد که با شعر های قبل از آن تفاوت هایی داشت.

“موج”، کیوسک و رادیو 

شاعر مجموعه «خانم فنوباربیتال» در ادامه‌ی این نشست اظهار کرد: در دهه هفتاد شعر مدرن کردی هم پا به پای شعر فارسی  خود را به رخ کشید به عنوان مثال همان غزل معروف کردی ظاهر سارایی به نام «موج»  را می‌توان شروع شعر نوین کردی ایلامی دانست و می توان این رویکرد را حاصل ارتباط گیری شاعران ایلامی با شاعران کشور  دانست.

وی ادامه داد: حضور شاعران ایلامی در جشنواره های کشوری، پرداختن اصحاب رسانه به موضوع علی الخصوص رادیو، گام های موثری است که در دهه ۷۰ در این حوزه برداشته شد و  از شعر دهه ۹۰ استان می توان به عنوان شعر شناسنامه دار یادکرد. واقعا در معرفی و گسترش شعر به روز استان را رادیو هم به دلیل حضور شاعران در جایگاههای گوینده و نویسنده و تهیه کننده نقش مهمی داشت

شاعر مجموعه «یادگاری با پلنگ مرده» گفت: یکی از نشانه‌های پویایی شعر این است که در هر دهه بتوان چهره‌ای را به حوزه ادبیات و شعر معرفی کرد و دهه نود یک دهه امیدوارکننده برای شعر ایلام است ضمن اینکه  بنده مخالف نسل بندی در شعر هستم و از این گذشته  بنده  به رکود شعر در این دهه اعتقادی ندارم  و به این معنا که اگر رکودی هست از ناحیه مخاطب و از ناحیه شعر است زیرا موضوعاتی که از طرف  مخاطب جستجو می‌شود را نمی‌توان در حوزه شعری و درون مایه شعر دهه ۹۰  جستجو کرد.

رستم پور در ادامه به عوامل تاثیرگذار در رونق شعر ایلام اشاره کرد و گفت: در دهه ۷۰ ، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری توانستند گام های خوبی را بردارند و در  دهه ۸۰ آغاز به کار انجمن های ادبی در حوزه کودک و نوجوان توسط کانون پرورش فکری نیز به این جریان پیوست که رونق خاصی به شعر داد.

شاعر مجموعه «ضیافت زخم» با اشاره به نقش گروه های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه های استان، تصریح کرد: با اختصاص پایان نامه های دانشجویان تحصیلات تکمیلی به بررسی شعر ایلام  در حوزه ادبیات از دهه ۸۰به بعد ، توانسته گام و راه و روشی روشن را  فرا روی شعر ایلام گذاشته و ابعاد شعر ایلام در حال شناسایی است.

چشم‌انداز شعر ایلام؛ امیدوارکننده و حرفه ای

قاسمی در ادامه این نشست درباره چشم انداز شعر ایلام نیز اظهار کرد :  با تحولاتی که در حوزه ادبیات می بینم و آثار شعرای ایلام که رصد می کنم خوشبختانه تشکیل انجمن‌های شعر فارسی هم در اداره ارشاد و هم در حوزه هنری باعث شده که عزیزانی وارد این عرصه بشوند و  بنده یک امیدآفرینی را برای آینده می بینم.

وی گفت: متاسفانه شاعران استان کمتر  به انتشار آثار خود  رغبت دارند و  همین امر باعث شده قضاوتی که بر پویایی شعر ایلام می‌شود یک قضاوت عمیق نباشد این در صورتی است که شعرای ایلام حداقل ۲۱۱ مجموعه را برای انتشار دارد که چه بسا در صورت انتشار آثار این قضاوت دچار تحول بشود.

شاعر مجموعه فراگاه تصریح کرد: خوشبختانه رویکردی که در حال حاضر ما آن را مشاهده می‌کنیم هم در بستر فضای مجازی و هم در بستر انتشار مکتوب در دو سال گذشته شاهد آن بوده ایم که دوستان دوباره رغبت به انتشار آثار پیدا کرده که خود این امر موجب تثبیت جایگاه شعری ایلام در کشور می‌شود.

قاسمی گفت : توجه به  ذائقه مخاطب در شعر موجب تحول شده و  عقیده من این است که اگر شاعری امروزه می‌خواهد پیشرفت در حوزه شعر داشته باشد ، باید لاجرم با مسائل روز پیش برود.

محمدرضا رستم پور نیز درباره چشم‌انداز شعر ایلام، معتقد است: دورنما و  چشم انداز شعر ایلام کاملاً حرفه‌ای است و  اگر یک سری ساز و کارها در ادبیات کشور این اجازه را بدهند شعر ایران می تواند به حق خود دست پیدا کند.

وی تاکید کرد: آینده هرچیز از حال آن مشخص است چرا که وضعیتی که ما امروزه از شعر ایلام می‌بینیم وضعیت رو به رشد و روبه توسعه است و شعر در ایلام همچنان جریان دارد.

منبع:ایسنا